**** జై శ్రీరామ్****
బౌద్ధుల నివాసంగా విరాజిల్లి ............
సముద్ర మట్టానికి వెయ్యి ఆడుగల ఎత్తులో ఉన్న ఈఆలయం వద్ద ఇటివల జరిపిన తవ్వకాల్లో రెండో శతాద్ధకాలం నాటీ బౌద్దారామా చిహ్నాలు, రాగి నాణెములు బయటపడ్డాయి.
జనావాసం లేని ఈ కొండఫై ఆరడుగుల లోతైన రాతినీటి తోటలు,అందులో ఇప్పటికి ఆరిపోకుండా నీటి లబ్యత వామనాకారంలో ఉన్న పోట్టి విగ్రహం , ఆడుగున్నర కొలత గల ఇటుకలు బయటపడటంతో ఒకప్పుడు ఇక్కడ బౌద్దులు నివాసం ఉండేవారనడానికి నిదర్సనం .ఈ ప్రదేశానికి దాదాపు 20 కిలోమీటర్ల దూరంలో కుడివైపున ఉన్న కొడవలి బౌద్దారామం, అయిదు కిలోమీటర్ల దూరంలో ఎడమవైపున ఉన్న గంగవరం ,పెనుకోడ బౌద్దులకు ఆరామాలుగా ఉన్నట్లు చారిత్రక ఆధారాలు
చెబుతున్నయి. ఇవే ఇక్కడ బౌద్ధుల సమాచారం ఉన్నాయనేందుకు తారక్కణలుగా నిలుస్తున్నయి.
చారిత్రాక ఆనవా ళ్లు..............
ఎన్నో చారిత్ర క ఘటనలుకు ములగపూడి వేదికగా నిలిచినట్లు ఆధారాలు చెబుతున్నయి .ఇక్కడ సమీపాన 10 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్నా రాఘనపట్నన్ని 14వ శతాబ్ధంలో పరిపాలించిన రాఘవ రాజు( కితాతు రాజు ) ఇక్కడ గ్రామంలో 167 ఎకారాల చెరువును తవ్వించాడు .ఇందుకు నిదర్సనంగా ఇక్కడ రాఘవరాజు రాతి విగ్రహం ఇప్పటికి ఉంది .
ప్రతిఏటా ఆయనకు గ్రామస్తులు కృతజ్ఞాతతో పుజులు చేయటం ఆనవాయితీగా ఉంది . ప్రస్తుతం ఈ రాఘవరాజు చెరువు వందల ఎకరాల భూములకు సాగునీ రందిస్తుంది. అనంతరం 14వ శతాబ్ధంలో రాజమహేంద్రవరాన్ని పరిపాలించిన అనవేమారెడ్డి ,కుమారగిరిరెడ్డి సమీపాన ఉన్నా బెండపూడి,వాజ్ర కూటం ,కిమ్మూరు ,కొట్టం ,దుర్గాలను,రాఘవపట్నం దుర్గాన్ని జయిం చినట్లు చారిత్రక శాసనాలు ద్వారా తేటతెల్లమవుతోంది. ప్రస్తుతం ఉన్నా రాఘవరాజు చెరువు ఫై భాగాన యుద్దంలో శిధిలమైన గ్రామం ,క్రి.శ 1329 సంవత్సరంలో సింగమనాయుకుడు వేయించిన అక్కల పాడుశాసనం ఇందుకు ఆధారాలుగా నిలుస్తున్నాయని రాజనీతి శాస్త్ర,చరిత్ర పరిసోదుకులు డాక్టర్ .మిరపల నారాయణరావు గారు తెలియజేశారు. అయితే మహమ్మదీయుల దండ యాత్రలో ఈ ఆలయం శిధిలస్థితికి చేరిందని ఇక్కడ పూర్వికుల నుంచి ఒక కథ ప్రాచుర్యంలో ఉంది .మన్యం వీరుడు అల్లూరి సీతారారాజు ఈ దేవాలయాన్ని సందర్శించినట్లు,ఇక్కడ విప్లవకారులతో మూడు సమావేశాలు జరిపినట్లు ఇప్పటికి ఇక్కడ పెద్దలు కథలు కథలుగా చెబుతారు.....